SHLLAKU NË KUJTIMET E NJË MËSUESI

Sapo kisha përfunduar fakultetin, në muajin korrik mora emrimin. Në kujtesë më paraqiten fjalët e shefit të kuadrit: – “Jeni emëruar mësues specialist në shkollën e mesme bujqësore të Shllakut. Aty ju duhet të shkrini të gjitha energjitë tuaja intelektuale për të arsimuar nxënës të aftë  në profilin që keni, si dhe për t’i edukuar ata  me normat e moralit komunist. Aty duhet të çoni vijën e partisë, kulturen tuaj, dijen, edukaten qytetare. Mos harroni kurrë porositë e partisë se arsimtarët  janë ndihmësit e partisë, komisarë të kuq ! “

Në kohen e regjimit komunist të gjitha programet mësimore i pëshkonte filli i kuq marksist-leninist i partisë-shtet.

Me ato porosi në vesh arrita atë ditë  në qendër të Shllakut. Kurr nuk e kisha menduar se do të vinte një ditë që unë të filloja punën në një zonë malore që nuk kisha asnjëfarë ideje as për njerëzit që e përbënin këtë zonë, as për shtrirjen gjeografike të saj.

Ngjitesha rrugës përpjetë plot kthesa duke ndierë në shpirt freskinë e pyjeve  që ndaheshin në breza si me thikë, nga zona e makies deri në atë të ahut. çdo gjë më krijonte impresione : gjelbërimi pa mbarim, cicërima e zogjëve, kënga e bilbilave, blegtoria në kullosë, lulet anës rrugës, fluturat që i vizitonin këto lule. Natyra e ka frymëzimin e saj, romantiken e saj. Gjithçka  harmonizohej si një poezi, si një muzikalitet.

Shkolla e mesme ishte e ndërtuar, në një rrafshnaltë. Ajo gjendej në mezin e një lëndine, që vendasit e quanin log.  Ky log,  mbante dy emra të përvetshem: “Logu i Burrave” dhe  “Logu i Zanave”.

Emri  “Logu i Burrave” kishte mbetur nga që dikur në këtë shesh mblidheshin burrat e bajrakut dhe  benin kuvend për mbrojtjen e trojeve, për çeshtjet e religjionit, për shkollim urtësie, për gjaqet, shkurt për të gjitha  problemet që kishte zona.

Emri  “Logu i Zanave”  ka origjinë mitologjike. Sipas gojëdhënave dhe interpretimeve mitoligjike, netëve me hënë  e yje në orët e vona të natës, në këtë log, mblidheshin  zanat, orët e malit, shtojzovallet. Ato këndonin, hidhnin valle, luanin……. Si nëpër thellësi të dheut jehonte lugina, jehonte mbinjerëzorja. Gjatë këtyre orëve njerëzit nuk duhej të kalonin nëpër  Logun e Zanave sepse logu ishte i zënë nga ato dhe jeta e kalimtarëve mund të rrezikohej po të kalonin naten. Logu i Zanave i përkiste dy jetëve : diten jetës njerëzore, ndërsa naten asaj hyjnore. E kjo mrekulli artistike realizohej në boten psikologjike njerëzore.

Shpesh, kur dilnim së bashku  si koleg netëve të pranverës me hënë e yje, spërkatur çdo gjë me ngjyren e argjendtë, që e dhuronte ndriçimi hënor, na krijohej një vizion i çuditshëm rënqethës, me një joshje të embël të mbarsur me trishtim dhe në çast na krijohej përshtypja se me të vërtetë ne po shetisnim në një zonë të huaj, në Logun e Zanave, dhe se kjo hapsirë nuk i përkiste njeriut por një krijese hyjnore. Duhet të më besoni se disa herë në fillim të karierës sime këtu, e ndieja veten në një gjendje mugullimi shpirtëror. Nuk e dija nëse  vërtetë po shetisja në Logun e Zanave, apor një vegim po më shfaqej! Dëgjohej një këngë  që dukej se vinte nga thellësitë e dheut me njëfarë jehone. Kush këndonte vallë?! Ishim ne apor orët e malit, zanat, ato që po këndonin?! Atëherë një tis i hollë trishtimi përhapej kudo. Dhe kjo gjendje shpirtërore e psikologjike nganjëherë vazhdonte gjatë.

Shkolla e mesme, në të cilen unë fillova për herë të parë karieren time të mesuesisë, ishte ne gjendje shumë të mirë konstruktive dhe e pajisur me kabinete, laboratore, mikroskopë elektrikë, epidioskopë, aparate projeksioni, mjete mësimore dhe çdo gjë që i shërbente procesit mësimor. çdo gjë ishte vendosur në vendin e vet dhe me shije estetike. Kishte një rregull dhe pasterti shembullore, gjë që na shtonte dëshirën për të punuar me dashuri e përkushtim profesional.

Mbi të gjitha shkolla kishte një personel arsimtarësh të përgatitur si nga ana shkencore ashtu edhe nga ana pedagogjike e psikologjike. Ata, gjithashtu, kishin edhe përkushtimin njerëzor, dhe këtë jo se e kishin të imponuar, por u buronte nga shpirti. Dua të përmendë këtu disa nga mësuesit që lanë përshtypje të mira tek nxënësit e tyre, gjithashtu edhe tek prindërit si Eljaz Bushaj, Faz Alija, Agim Kapisyzi, Vjollca Boksi, Injac Luani, Avni Abdia, Muhamet Kastrati, Klajd Kapinova, Bujar Hado, Pjeter Gjoka, Mirash Sokoli, Hysni Lohja, etj.

Agim Kapisyzi ishte njeri i humorit. Ai ishte shumë i dashur në kolektiv. Në shkollen e mesme jepte fizikë dhe shquhej për aftësitë e tija shkencore dhe pedagogjike. Bujar Hado vinte nga kryeqyteti, i internuar familjarisht në Vaun e Dejës. Ai jepte anglisht në shkollën e mesme. Ishte njeri me kulturë dhe i dashur në shoqëri. Pjeter Gjoka ishte rritë në jetimore. Jepte gjuhë dhe letërsi në tetëvjeçare dhe në shkollën e mesme. Ishte shumë i dashur në shoqëri dhe njeri i humorit. Gjithashtu edhe Klajd Kapinova ishte rritë në jetimore. Sot Klajdi është në Amerikë dhe shkruan shpesh në organet e shtypit shqiptar. Injac Luani ishte drejtor në shkollën e mesme. Ai shquhej në drejtimin dhe organizimin e shkollës. Ishte njeri serioz dhe krijonte marrëdhënie shumë të mira  me mësuesit. Impononte rregull dhe pasterti në shkollë duke qenë vetë  në krye të punëve. Sot është drejtor shkolle në shkollen tetëvjeëare Branko Kadia në Shkodër.

Respekt dhe nderim për gjithë këta mësues që punuan me devotshmëri e përkushtim për të përçuar tek nxënësit dijet dhe shkencat e kohës! Ata punuan si heronjë në këtë zonë të thellë malore, ku kishte burra fisnikë dhe bujarë, fëmijtë e të cilëve e meritonin këtë përkushtim.

Shpesh herë kur takohem me ish nxënësit e mi, diskutojmë gjatë për jetën e shkollës së mesme, për mësuesit që lanë kujtesë të mirë tek nxënësit, për aspekte nga  procesi mësimor, për shaka e anekdota në kohen e lirë, etj.

Shllaku ka një terren malor tepër të thyer. Lartësitë më të ulëta realizohen në fshatrat Palaj dhe Gushtë që variojnë nga  100-200 metër mbi nivelin e detit, ndërsa lartësitë më të mëdha arrijnë 1734 metra mbi nivelin e detit ( në Majen e Meleqithit). Fusha e Liqenit është e vendosur në lartësinë 1300 metra mbi nivelin e detit. Zona e Cukalit ka 9 maja malesh të larta, që variojnë nga 1295 metra, maja më e ulët, deri në 1734 metra  maja më e lartë.

Shllaku zë një sipërfaqe prej rreth 150 kilometër katror dhe shtrihet në verilindje të qytetit të Shkodrës në gjërësinë gjeografike veriore 42gradë e 05 minuta në jugë dhe shkon 42 gradë e 10 minuta në veri, si dhe në gjatësinë gjeografike lindore 19 gradë e 37 minuta  deri në 19gradë e 52 minuta .

Qendra e Shllakut nga Shkodra ka një distancë  rrugore prej 39 kilometër.

Duke e gjykuar nga të dhënat e më sipërme ne e kuptojmë se kemi të bëjmë  me një zonë të thellë malore, ku dimri është shumë i ashpër me reshje bore e temperatura të ulëta, ndërsa vera është e nxehtë dhe e thatë, me përjashtim të pjesëve më të larta ku vera është e freskët dhe e lagët.

Nga e gjithë sipërfaqja prej 150 kilometra katror, vetëm rreth 5 kilometra katror, {ose më sakt  464 hektarë} janë tokë bujqësore, e ndarë në tokë arë 270 hektarë, pemishte 152 hektarë dhe vreshta 42 hektarë. Sipërfaqja e tokës bujqësore  zë  0,03%  e sipërfaqes së përgjithshme. Nga këto të dhëna kuptohet se zona e Shllakut  është zonë blegtorale.

Rreth viteve 1990 zona e Shllakut, duke përfshirë edhe atë të Temal- Dushmanit, kishte mbi 800 familje dhe një popullësi prej rreth 5000 vetash. Kishte 6 shkolla tetëvjeçare dhe një shkollë të mesme, ku frekuentonin rreth 1500 nxënës gjithsej.

Me  përmbysjen e regjimit komunist, mbas viteve 1990 në zonën e Shllakut, si në të gjitha zonat e tjera malore, pati një lëvizje demografike të madhe. Kushtet shumë të vështira ekonomike dhe jetësore të kësaj zone si dhe lënja e lirë e lëvizjes së popullsisë në këtë periudhë, beri që të përgjysmohet numri i popullsisë në këtë zonë. Qindra familje nga Shllaku e Temal- Dushmani u shpërngulen, duke u vendosur në qytetin e Shkodrës ose në periferi të tij. Të rinjtë dhe të rejat morën rrugën e emigracionit në Greqi, Itali, Gjermani e deri në kontinentin Amerikan.

Shllaku, është një zonë arsimdashëse. Shkolla e mesme i dha një mundësi  të madhe kësaj zone për të arsimuar bijtë e bijat e tyre në arsimin e mesëm dhe atë të lartë. Malsorët e duan shkollën, arsimin, dijen. Kujtoj që përveç nxënësve konviktorë që vinin nga zonat e thella të Temal- Dushmanit, të Komanit dhe të Barcollës, kishte mjaftë nxënës që bënin çdo ditë dy orë këmbë për të frekuentuar shkollën e mesme. Ishte një sakrificë e jashtëzakonshme të udhëtoje dy orë këmbë për të arritur te shkolla me kohë të mirë e të keqe, me shi, borë, erë, në të ftohtë e në të nxehtë. Dhe nuk mjaftonte që vinin nga larg, por përpiqeshin edhe të mësonin mësimet mirë.

Unë, në këtë shkrim dua të kujtoj disa nxënës që më lanë kujtime të pashlyera në shpirtin tim, të cilët sa herë i kujtoj ndiej një dashuri e respekt njerëzor. Dua ta filloj me nxënësin Miruk Shkambi, matura e nëntë, i cili nuk jeton më. Pastë drite shpirti i tij në jetën e amshueme. Ishte një nxënës që rradhë mund t’i shkojë një shkolle një djalë i tillë. I urtë, i dashur, i respektueshëm, i sjellshëm me mësues e nxënës,i ekuilibruar dhe i qetë. Kohët e fundit të jetës së tij mori një pamje për t’u admiruar. Thua se mbi kurmin e tij kishte shkrepë një nur. E doja shumë, me shpirt. Kur mora vesh për vdekjen e tij aksidentale ndieva një dhimbje të thellë. Diçka humbi edhe në shpirtin tim.

Muç Marku, maturë e dytë, i cili vazhdoi studimet e larta në universitetin e Shkodrës, ciklin e ulët.Ai ishte një djalë shumë i urtë, i dashur dhe i respektuar. E kujtoj gjithmonë me respekt e dashuri.

Sokol Preçi nga Vukajt, maturë e dytë. Sokoli ishte nxënës  me përparim shumë të mirë, por nuk e kishte për gjë të zihej me nxënësit. Shpesh herë u bë objekt  diskutimi në këshiillin pedagogjik. Unë e kisha në kujdestari dhe e doja shumë. Gjithashtu edhe ai më donte e më respektonte. Ishte në maturë atëherë kur ai pati dy fatkeqësi në familje : i vdiq i ati dhe i vrau vetëtima vëllain që e kishte më të madh se veten. Për mbas nënës së tij Sokoli ishte më i madhi në familje. Për arsye ekonomike dhe për arsye vetmie,  e ema nuk donte ta linte Sokolin për të vazhduar studimet e larta. Unë shkova në shtëpinë e Sokolit disa herë deri sa arrita ta bind nënën e tij që ta linte për të vazhduar shkollën. Sokolit i doli bursa për mjekësi në Universitetin e Tiranës. Sot Sokol Preçi është mjek dhe banon në Tiranë.

Zef Nika, maturë e tretë, i cili vazhdoi studimet e larta në Universitetin e Shkodrës, ciklin e ulët. Zef Nika kishte një babë të përsosur, gjithashtu edhe nënën. Ai ishte djalë i urtë, i dashur, i respektuar, i qetë dhe i vullnetshëm për të mësuar. Sot Zef Nika punon tek OXFAM-i dhe gjithashtu mbulon kronikat e religjionit tek televizioni Rozafa. Me Zefin takohemi shpesh.  Kohët e fundit kemi përgatitur një libër për bimët mjekësore të qarkut të  Shkodrës, ku si  bashkautorë jemi unë, Ahmet Osja dhe Zef Nika.

Mira Lazri, matura e tetë, ka vazhduar studimet e larta në universitetin e Kamzës. Vajzë e një prindi shëmbullor, Tush Lazrit nga Nasiqi. Mira Lazri ishte një nxënëse shumë inteligjente, e urtë, por jo dele. Ishte shumë e sjellshme dhe serioze. Ajo i respektonte mësuesit në atë shkallë që e meritonin. Ishte e etur për dije dhe vajzë shumë e pastër. Siç  jam informuar ajo sot punon ekonomiste në spitalin Rajonal të Shkodrës.

Luljetë Progni, matura e dhjetë, ka përfunduar Universitetin e Tiranës, dega gazetari. Sot mbulon faqen politike në gazetën Panorama. Luljetë Progni ishte nxënëse shumë inteligjente, e dashur me shokët dhe shoqet, si dhe e respektuar me mësuesit. Ajo ishte vajzë seroize, por i duronte shumë shakatë në shoqëri. Unë Luljeten e kam dashur shumë, sikur ta kisha të gjakut tim. Me Luljeten diskutonim jo si mësuesi  me nxënësen,por si dy koleg. Ajo ishte shumë e pjekur dhe e matur në biseda që bënim. Ruaj shumë kujtime të bukura për te pasi e  kisha dhe në kujdestari. Ajo shpesh imitonte mësuesit, për ndonjë gabim që bënin në procesin mësimor.

Do të dëshiroja të kujtoja shumë nxënës e nxënëse të tjerë por në pamundësi që t’i pasqyroj në këtë shkrim,   do t’u uroja me shpirt suksese në jetë të gjithë nxënësve që unë u dhashë mësim në karieren time të mësuesisë.

Për trembëdhjetë vjet rresht u ulen në bangot e shkollës së mesme  317 nxënës e nxënëse, nga të cilët rreth 40 nxënës, djemë e vajza, vazhduan studimet e larta në universitetet tona.

Nxënësit më të mirë gjatë viteve në shkollën e mesme ishin : në maturën e parë  Nikollë Bala e Paulin Darcaj, në mëturen e dytë  Hilë Molla e Sokol Preçi, në maturen e tretë Mark Kurti e Zef Nika, në maturen e katert Ndue Guri e Mark Zhuri, në maturen e pestë Gjon Podja e Kolë Kumbulla, në maturen e gjashtë Martin Nika e Nikë Hebaj, në maturen e shtatë  Palokë Vruçaj e Gjovalin Preçi, në maturen e tetë Mira Lazri e Gjelinë Nika, në maturen e nëntë Prekë Podja e Leze Kodra, në maturen e dhjetë Luljetë Progni e Linë Bashota, në maturen e njëmbëdhjetë  Linë Zhuri e Vitore Podja, në maturen e dymbëdhjetë Drita Ndreka e Zina Prenushi.

A nuk e meritojnë këta nxënës dhe shumë të tjerë, që ne nuk mundëm t’i përmendim në këtë shkrim, për t’i falnderuar për vullnetin që kanë patur në shtimin e njohurive e të dijes, për sakrificat e mëdha në studimin e shkencave, në kërkim të progresit, në kërkim të së vërtetës.

Nga ky log, ku alternohen mrekullisht hyjnorja me njerëzoren, lindi drita e dijes nga errësira dhe padija, lindi kureshtja për të njohur këtë botë që na rrethon, lindi dëshira, vullneti e pasioni për të shtuar njohuritë në të fshehtat  e universit. Vërtetë, nxënësit nuk kishin një bazë kulture dhe dijeje nga etërit e tyre por diku në thellësi të bazës gjenetike të trashëgimisë, ata posedonin gene recizive, të fjetura, që në një çast të dhënë determinuan duke manifestuar një dituri që ruhet diku në thellësi të unit tonë.

çdo njeri është i pajisur nga Zoti i Gjithësisë me një informacion njohurishë që ruhen thellë në bazen gjenetike të ADN-së, në qelizat nervore të trurit njerëzor. Në këtë dije është akumuluar informacioni dhe përvoja e brezave njerëzor që nga krijimi. Këto njohuri ne i pasurojmë me informacion dhe dije bashkëkohore. Pasuria më e madhe që i dhuroi Zoti njeriut është truri njerëzor, logjika, arsyeja. Brenda kësaj logjike gjendet çdo gjë që përmban universi. Aty janë kombinuar harmonishëm hyjnorja me njerëzoren, padija me dijen, errësira si ndërtim anatomik me driten si ndertrim funksional logjik. Brenda këtij sistemi logjik gjendet çdo gjë që ekziston, brenda dhe jashtë tij. Aty gjendet materia dhe ndergjegja, lënda dhe antilënda, jeta dhe vdekja, e mira dhe e keqja, e bukura dhe e shemtuara, mjerimi dhe lumturia…….

Momentalisht më lindi dëshira për t’i përfytyruar nxënësit e mi. Fillova të kujtoj emrat e mbiemrat e secilit dhe rradhazi mbas çdo emri e mbiemri më paraqitej në ekranin e fantazisë sime  fytyra  aq e dashur e çdo njerit prej tyre. Pothuajse nuk më mbeti asnjë nxënës e nxënëse pa i përfytyruar. Pastaj në imagjinatë kalova në kabinetet e shkollës ku kam dhënë mësim, në vendet ku kam shetitur me nxënësit në formën e eskursioneve mësimore, në praktika, në piknike, në mbledhje herbariumesh me nxënësit deri në Fushen e Liqenit në Cukal dhe në majat më të larta. Të gjitha këto pamje ishin regjistruar brenda trurit tim. Duke medituar në qetësinë e orëve të vona të natës unë pashë brenda trurit tim një galeri të tërë informacionesh, dijesh, njerëzish, vendesh, ngjarjesh, të cilat i kisha kaluar gjatë jetës sime. U habita me veten time si ka mundësi që të gjitha këto pamje dhe të dhëna, të ruhen në kujtesen time dhe të mos e fshijnë njera-tjetrën. Reflektova thellë në unin tim dhe në fund thashë me vete se kjo është një mrekulli që Zoti i gjithësisë  ka përsosur trurin njerëzor  duke përfshir brenda tij gjithë universin njerëzor.

Më duket sikur e jetoj në këto momente një ngjarje që ndodhi para shumë vitesh në kabinetin tim. Vajzat më të mira të klasës,  emrat e të cilave nuk po i përmendi,  ishin zënë me njera-tjetrën, për një  çeshtje që nuk po e përshkruaj këtu. I thirra  në kabinet dhe i qortova  për gabimin që kishin bërë duke i qëndruar ftohtë njera-tjetrës.

Ju jeni nxënëset më të mira, jo vetëm  në klasën tonë por në të gjithë shkollen. Nuk u falet në asnjë mënyrë një qëndrim i tillë. Nxënësit dhe në përgjithësi shkolla do të ngrijnë një opinjon tjetër për ju. Ju sot jeni maturante. Po kaloni vitet më të bukura të jetës suaj. Mbas një viti ju do të ndaheni nepër vendet tuaja. Dikush prej jush do të vazhdojë studimet e larta. Do t’u marrë malli shumë  për njera-tjetrën. Sa do ta dëshironit vetëm   një takim të pakten dhe të përqafoheshit si motra! “ Por ku t’i gjejë shoqet me të cilat u zura atë vit, ku t’i gjejë vallë dhe t’i përqafoj me gjithë shpirt?! “ do të thoni, por ato nuk do t’i keni më në bangot e shkollës.  Zënien do ta gjykonit si një njollë turpi, ndaj dhe them që sa nuk është vonë  të pajtoheni që tani.

Mbas një diskutimi shumë të gjatë unë arrita që t’i pajtoj vajzat, por pjesa më e bukur është momenti i përqafimit. Dy nga këto filluan të qanin duke e ndierë peshen e fajit, ndërsa  e treta po qeshte.

– Po ti pse nuk qanë ? – i drejtohem  asaj që po qeshte.

– He pra more mësues, nuk më qahet, çka të bëj, a të vdes a ….- dhe beri një gjest.

Nga mënyra si e ndertoi fjalinë, unë qesha, pastaj qeshen edhe  dy vajzat që deri atëherë po qanin.

E kujtova këtë episod  që mbeti i freskët në kujtesen time edhe sot pas shumë vitesh.

Sot,tek shkruaj këto rreshta, kujtoj plot nostalgji vitet që kalova në Shllak, jeten në shkollen e mesme, nxënësit dhe nxënëset aq të mrekullueshëm, për të cilët më merr malli shumë, dhe shoh metamorfozen që ka ndodhur që nga ajo kohë në jetën e tyre. Nuk e fsheh, ndiej kënaqësi në shpirt, dhe besoj se  në këtë metamorfozë  ndryshmesh e dijesh në boten e nxënësve  është  edhe një pjesë nga jeta e mësuesit të tyre, i cili punoi me përkushtim e profesionalizëm për të përçuar tek nxënësit shkencen dhe progresin njerëzor.

Nga Riza Spahija

Facebook Comments